Будда Шакьямуни Бурганның төрүттүнген, Чырык Угаан байдалы четкен болгаш Паринирвана байдалынче кирген хүнүн Бурган айы кылдыр буддизм чурттарында демдеглеп турар. Бо улуг байырлалды чылдың-на Тывага база езулап эрттирерин болгаш Бурган айында дараазында сагылдарны сагыырын чагып тур бис: арага ижип болбас, таакпы тыртпас, эът чивес, аас-дыл кылып, багай сөс сөглевес, багай бодалдар бодавас, мага-бот-биле багай шимчээшкиннер кылбас, утка чок хөглээшкин кылырын шеглээр - ниитизи-биле он кара үүлени кылып болбас. Бо байырлалды чайның башкы айының азы чылдың дөрт дугаар айының 15 чаада ай санаашкыны-биле демдеглеп эрттирип турар. Бо чылын Бурган айы май 7-ден эгелээш, июнь 6-да төнер, а кол байырлал Будда бурганның хүнү - май 21-ниң хүнү. «Дончөд» дээрге төвүттеп «муң өргүлдениң байырлалы» дээн. Ол хүннү бүгү делегейниң буддистери алгап-йөрээп, байырлап эрттирери чаңчыл апарган. Эки чүүлдерни сагып, шыдамык чорукту боттандырып, кандыг-даа шаптараазыннарны шыдажып эрттеринге угаан-медереливисти чаңчыктып чоруур апарган бис. Бурган айында бир чугула чүүл - Тыва чурттувустуң ыдыктыг черлерин аштап-арыглаары болгаш моон соңгаар чүдедип, бокталдырбазы, буянныг уулени сеткилинин ханызындан кылыры болур. Ынчангаш ыдыктыг ак айда бистин бажын-интернаттын ажылчыннарынын мурнундан Чадаана хоорайнын социалдыг центрде чаш ажы-толге чигир чимис аймаан соннээннер.